Schijnzelfstandigheid is een situatie waarin iemand formeel als zelfstandige (zzp'er) werkt, terwijl hij of zij eigenlijk als werknemer aangemerkt zou moeten worden. In dit artikel vertellen we je er meer over, wat de gevolgen zijn voor jouw organisatie en hoe je voorkomt dat een zzp’er onbedoeld in een verkapt dienstverband belandt.
Wat is schijnzelfstandigheid, een fictieve dienstbetrekking of verkapt dienstverband?
Schijnzelfstandigheid, ook wel 'fictieve dienstbetrekking' of 'verkapt dienstverband' genoemd, is een situatie waarin iemand op papier als zzp’er werkt, terwijl deze persoon in werkelijkheid als werknemer aangenomen had moeten worden. Hier zal vaak sprake van zijn als de zzp'er bijna volledig afhankelijk is van één opdrachtgever voor inkomsten, of als hij of zij weinig vrijheid heeft in het bepalen van tarieven en werktijden. Er zijn specifieke criteria om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid. Deze criteria lichten we verder in het artikel toe.
Gevolgen van schijnzelfstandigheid en fictieve en verkapte dienstverbanden
Waarom is schijnzelfstandigheid problematisch? Je kunt hier op verschillende manieren naar kijken, op macro- en op microniveau.
Macroniveau: Als je uitzoomt en er vanuit de Nederlandse overheid naar kijkt, is het een probleem wanneer mensen als zelfstandige aan de slag gaan er een bepaalde druk komt te staan op het sociale zekerheidsstelsel. In Nederland hebben we het collectiviteiten beginsel – iedereen draagt bij door middel van bijvoorbeeld premies en belastingen. De sterkste schouders zorgen ervoor dat ook de minderen in de samenleving beschermd zijn. Als iedereen als zelfstandige aan het werk gaat, dan dragen zij in mindere mate bij aan dit collectieve geheel. Dit is een van de uitdagingen voor de overheid.
Microniveau: Ook voor de werkende zelf kan schijnzelfstandigheid gevolgen hebben. Als iemand fulltime als zelfstandige werkt, terwijl deze arbeidsvorm eigenlijk een dienstbetrekking zou moeten zijn, betekent dit dat deze persoon geen pensioen opbouwt, maar ook geen vangnet heeft bij bijvoorbeeld ontslag of ziekte.
Als organisatie draag je, samen met de zzp’er, de verantwoordelijkheid om de arbeidsrelaties op de juiste manier te kwalificeren. Mocht de Belastingdienst oordelen dat er sprake is van schijnzelfstandigheid, dan loop je het risico op correctieverplichtingen en boetes. Lees meer over de handhavingsstrategie van de Belastingdienst in dit artikel: Aflopen handhavingsmoratorium: Risicogerichte handhavingsstrategie van de Belastingdienst.
Schijnzelfstandigheid kan in alle lagen van de arbeidsmarkt voorkomen en komt voort uit het feit dat de arbeidsrelatie tussen de werkende en de opdrachtgever op een verkeerde manier gekwalificeerd is. Om jou te helpen bij het bepalen van de juiste arbeidsrelatie, hebben wij hier handige feiten en criteria op een rij gezet.
Schijnzelfstandigheid en de Wet DBA
Het is de bedoeling geweest van de wetgever om schijnzelfstandigheid via de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) te bestrijden. Deze wet, ingevoerd in 2016, zorgde echter voor veel verwarring, waardoor de Belastingdienst vrijwel direct na invoering een handhavingsmoratorium heeft ingesteld.
In de praktijk betekende dit dat de Belastingdienst geen achterstallige belastingen of premies kon innen in gevallen van schijnzelfstandigheid, tenzij er sprake was van kwaadwillendheid of er een aanwijzing was gegeven. Vanaf 2025 zal dit echter veranderen, want dan wordt het handhavingsmoratorium opgeheven. Lees meer over de handhaving van de Wet DBA in ons blogartikel.
Hoe ziet handhaving er na 1 januari 2025 uit?
In de periode waarin het handhavingsmortatorium van kracht is, handhaaft de Belastingdienst alleen bij kwaadwillendheid of wanneer er al een aanwijzing is gegeven. Na 1 januari 2025 zal het instrument ‘Aanwijzing’ – een waarschuwing om bij fouten de werksituatie anders te organiseren – komen te vervallen.
In de praktijk betekent dit dat de Belastingdienst na 2025 direct naheffingen voor loonheffingen kan opleggen. Deze correctieverplichting kan enkel worden opgelegd tot 1 januari 2025 en dus niet verder terug in de tijd.
Ook is er door de overheid benadrukt dat er niet 'hysterisch' gecontroleerd zal worden per januari 2025 en het aantal medewerkers dat verantwoordelijk is voor de handhaving (80 FTE) hetzelfde blijft als voorheen. De Belastingdienst blijft de ruimte hebben om in bepaalde situaties waarbij er twijfel bestaat, terughoudend te zijn. Ook zijn er verschillende moties aangenomen die zorgen voor een zachte landing en risicogericht handhaven. Lees hier meer over in ons artikel: Aflopen handhavingsmoratorium: Risicogerichte handhavingsstrategie.
Zzp'ers zullen bovendien zelf niet worden beboet bij schijnzelfstandigheid, want het doel is niet om zelfstandigen te dwingen tot werknemerschap, maar om schijnzelfstandigheid te voorkomen.
Wat verandert er voor jouw organisatie na 2025?
Ook na januari 2025 kan je dus nog met zzp’ers blijven werken. Wel is het verstandig om:
- Vast te leggen hoe de inhuur van zzp’ers in de organisatie verloopt en de arbeidsrelaties te specificeren. We helpen je hier graag een handje bij met dit stappenplan, en
- Deze arbeidsrelaties te toetsen aan de hand van de jurisprudentie (zoals het Deliveroo-arrest) en de Wet DBA. Ook hier helpen we je graag mee in ons handige artikel: hoe bepaal je de juiste arbeidsrelatie?
Op deze manier kan je de onzekerheid van je af laten vallen en met vertrouwen de eventuele controles van de Belastingdienst aan gaan. Lees hier meer over in ons artikel: Aflopen handhavingsmoratorium: Risicogerichte handhavingsstrategie.
Hoe voorkom je schijnzelfstandigheid en een verkapt dienstverband?
Het voorkomen van schijnzelfstandigheid begint dus met duidelijkheid over wat schijnzelfstandigheid is. Voldoe je aan de voorwaarden om iemand als zelfstandige in te huren? De Belastingdienst houdt bij het beoordelen hiervan negen gezichtspunten aan, die ook zijn gevolgd tijdens het Deliveroo-arrest (lees meer over het Deliveroo-arrest hieronder).
Dit zijn de negen gezichtspunten waar de Belastingdienst naar kijkt:
- De aard en duur van de werkzaamheden.
- De wijze waarop de werkzaamheden en de werktijden worden bepaald.
- De inbedding van het werk en degene die de werkzaamheden verricht in de organisatie en de bedrijfsvoering.
- De verplichting het werk persoonlijk uit te voeren.
- De wijze waarop de contractuele regeling van de verhouding van partijen is tot stand gekomen.
- De wijze waarop de beloning wordt bepaald en waarop deze wordt uitgekeerd.
- De hoogte van de beloningen.
- Het commercieel risico.
- Het ondernemerschap in het economisch verkeer.
Wil je meer weten over deze criteria en hoe je zelf kan toetsen of jouw arbeidsrelatie op een correcte manier is gekwalificeerd? Lees dan verder in onze blog: Hoe bepaal je de juiste arbeidsrelatie, of bekijk ons scorecard met meer achtergrondinformatie om nader te bepalen of er sprake is van loondienst of niet.
Schijnzelfstandigheid en de holistische toets
Bij het beoordelen of er sprake is van schijnzelfstandigheid of niet, wordt er altijd gekeken naar het totaalplaatje, ook wel de ‘holistische toets’ genoemd. Dit betekent dat alle bovenstaande gezichtspunten samen een beeld vormen van de arbeidsrelatie en van geval tot geval zal worden beoordeeld wat de juiste kwalificatie is.
Deze nuance is belangrijk, want in veel gevallen wijst het ene gezichtspunt meer naar een werknemersrelatie en het andere naar een opdrachtrelatie – er wordt dan gekeken naar alle omstandigheden om te beoordelen of er echt buiten dienstverband wordt gewerkt.
Wil je meer weten over deze criteria en hoe je zelf kan toetsen of je arbeidsrelatie op een correcte manier is gekwalificeerd? Lees dan verder in onze blog: Hoe bepaal je de juiste arbeidsrelatie, of bekijk ons scorecard met meer achtergrondinformatie om nader te bepalen of er sprake is van loondienst of niet.
De rol van het Deliveroo-arrest in de nieuwe handhaving
IDeze zaak ging over de vraag of de bezorgers van Deliveroo als zelfstandigen of als werknemers moesten worden beschouwd. In het vonnis van de Hoge Raad kwam de conclusie naar voren dat de bezorgers niet als zelfstandigen functioneerden, maar als werknemers in dienst waren.
De uitspraak van de Hoge Raad verwijst naar de eerder genoemde 9 criteria die helpen bij het bepalen van de status van de arbeidsrelatie. Deze negen punten moeten in hun geheel worden bekeken. De Hoge Raad benadrukt dat, op basis van alle relevante omstandigheden, moet worden vastgesteld of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. De manier waarop het werk is geïntegreerd in de organisatie van de opdrachtgever is een van deze factoren, maar niet het enige uitgangspunt bij het beoordelen van een gezagsverhouding.
Deze criteria zijn dus zeer nuttig voor jou als opdrachtgever. Je kunt ze gebruiken om zelf te bepalen welke soort arbeidsrelatie van toepassing is.
Wat doet Temper om schijnzelfstandigheid te voorkomen?
Temper is een platform waarop zelfstandig ondernemers eenvoudig klussen kunnen vinden om wat bij te verdienen. Dat betekent dat het hele beginpunt, namelijk de manier waarop mensen via Temper werken, al anders is dan je normaal in een dienstbetrekking zou zien. Het is bijvoorbeeld niet de opdrachtgever die iemand oproept, maar de werkende zelf die het initiatief neemt om zich voor een bepaalde klus aan te melden. Daarbij heeft de werkende ook nog de kans om te onderhandelen over de voorwaarden van de klus, zoals bijvoorbeeld het uurtarief.
Er zijn nog een aantal andere kenmerken in de kern van hoe Temper werkt die ervoor zorgen dat de werkenden die via het platform werken ook echt als zelfstandigen kunnen opereren:
- De zelfstandigen op Temper kunnen zich laten vervangen via Temper maar ook buiten Temper om. Ook kunnen ze onderhandelen over hun uurtarief, en heeft iedereen die via Temper aan de slag is een btw-nummer.
- Temper heeft limieten ingesteld om te voorkomen dat zelfstandigen te lang voor dezelfde opdrachtgever werken. Als ze in een jaar 660 uur gewerkt hebben bij een opdrachtgever, wordt de mogelijkheid om voor deze opdrachtgever klussen te doen gesloten. Dit omdat er dan een reële kans is dat het misschien beter is voor beide partijen om een dienstbetrekking met elkaar aan te gaan.
In onze scorecard vind je op alle negen gezichtspunten meer achtergrondinformatie wat Temper doet om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Zo werk je zonder onzekerheid samen met zelfstandigen via Temper.
Wil je meer weten over schijnzelfstandigheid of het werken met freelance professionals? Neem contact op met Temper. Het is dé plek om een betrouwbare, flexibele schil rond jouw bedrijfskern op te bouwen. Boek een gratis demo en we vertellen je er graag meer over.
